DAS28 (Disease Activity Score 28), Romatoid Artrit (RA) gibi iltihaplı eklem hastalıklarında hastalık aktivitesini sayısal olarak ölçmek için kullanılan birleşik bir endekstir. Hassas ve şiş eklem sayısı, kan tahlili (ESR veya CRP) ve hastanın genel değerlendirmesi olmak üzere dört bileşene dayanır.

Romatoid Artritte remisyon ne anlama gelir?

Remisyon, hastalığın belirti ve bulgularının tamamen veya tama yakın bir şekilde ortadan kalktığı, yani hastalığın baskılandığı durumu ifade eder. DAS28 skoru için remisyon sınırı < 2.6 olarak kabul edilir ve tedavideki nihai hedeftir.

DAS28 skorunun 5.1'den yüksek olması ne demektir?

DAS28 skorunun 5.1'den yüksek olması, hastada 'Yüksek Hastalık Aktivitesi' olduğunu gösterir. Bu, hastalığın oldukça aktif olduğu ve eklemlere zarar verme potansiyelinin yüksek olduğu anlamına gelir. Bu durumda tedavinin acilen değiştirilmesi veya güçlendirilmesi gerekir.

DAS28-CRP mi, DAS28-ESR mi daha iyidir?

Her iki skor da valide edilmiştir ve yaygın olarak kullanılır. CRP (C-Reaktif Protein), inflamasyondaki akut değişikliklere ESR'den (Eritrosit Sedimantasyon Hızı) daha hızlı yanıt verir. Bu nedenle, tedaviye yanıtı kısa sürede değerlendirmek için DAS28-CRP daha avantajlı olabilir. Ancak her ikisi de kabul gören yöntemlerdir.

DAS28 Hastalık Aktivite Skoru

Romatoid Artrit hastalarında hastalık aktivitesini ve tedavi yanıtını değerlendirin.

DAS28: Romatoid Artrit Hastalık Aktivitesi Değerlendirme Rehberi

DAS28 (Disease Activity Score 28), Romatoid Artrit (RA) gibi inflamatuar (iltihaplı) eklem hastalıklarının aktivitesini objektif ve sayısal olarak ölçmek için geliştirilmiş, uluslararası kabul görmüş bir birleşik endekstir. "28" rakamı, değerlendirme sırasında muayene edilen omuz, dirsek, bilek, diz ve el/parmak eklemlerinin toplam sayısını ifade eder. Bu skor, sadece hekimin muayene bulgularını değil, aynı zamanda hastanın kendi bildirimini ve kan tahlillerindeki iltihap belirteçlerini de içeren çok yönlü bir yaklaşımla, hastalık aktivitesi hakkında kantitatif ve tekrarlanabilir bir sonuç sunar. Bu, RA tedavisinde başarının ölçülmesi ve hedeflerin belirlenmesi için vazgeçilmezdir.

DAS28 Skorunun Amacı: "Hedefe Yönelik Tedavi" (Treat-to-Target)

Modern romatoloji pratiğinde, DAS28'in en temel amacı "hedefe yönelik tedavi" (Treat-to-Target, T2T) stratejisini uygulamaktır. Bu stratejinin felsefesi, diyabet veya hipertansiyon tedavisindeki gibi, belirli ve ölçülebilir bir hedefe ulaşana kadar tedaviyi sistematik olarak ayarlamaktır. RA'da bu hedef, hastalığı tamamen baskılamak (remisyon) veya en azından düşük hastalık aktivitesi seviyesine indirmektir. DAS28, klinisyenlere her vizitte bu hedefe ne kadar yakın olduklarını gösterir ve tedaviye devam mı edileceği, doz mu artırılacağı yoksa farklı bir ilaca mı geçileceği konusunda kanıta dayalı bir karar verme imkanı sunar. Bu yaklaşımın, uzun vadede eklem hasarını önlemede ve hastaların yaşam kalitesini artırmada çok daha etkili olduğu kanıtlanmıştır.

DAS28 Skorunun Dört Temel Bileşeni

DAS28 skoru, karmaşık bir matematiksel formül kullanılarak dört ana bileşenden hesaplanır:

Hassas Eklem Sayısı (Tender Joint Count - TJC28): Hekimin, önceden belirlenmiş 28 ekleme parmağıyla basınç uyguladığında hastanın ağrı veya hassasiyet bildirdiği toplam eklem sayısıdır (0-28 arası).
Şiş Eklem Sayısı (Swollen Joint Count - SJC28): Hekimin, aynı 28 eklemi muayene ettiğinde şiş olarak saptadığı toplam eklem sayısıdır (0-28 arası).
İnflamatuar Belirteç: Vücuttaki genel iltihaplanma düzeyini gösteren bir kan testidir. İki farklı belirteç kullanılabilir ve her biri için formül biraz değişir:
- ESR (Eritrosit Sedimantasyon Hızı): Kırmızı kan hücrelerinin bir tüp içinde ne kadar hızlı çöktüğünü ölçer. Kronik inflamasyonu yansıtır. (DAS28-ESR)
- CRP (C-Reaktif Protein): Karaciğer tarafından üretilen bir akut faz reaktanıdır. İnflamasyondaki değişikliklere ESR'den daha hızlı yanıt verir. (DAS28-CRP)
Hasta Global Değerlendirmesi (Patient Global Assessment - PGA): Hastanın, son bir hafta içindeki genel hastalık aktivitesini nasıl hissettiğini 0 (hiç aktif değil) ile 100 (çok aktif) arasında bir çizgi (Görsel Analog Skala - VAS) üzerinde işaretlemesidir.

Skorun Yorumlanması ve Hastalık Aktivite Düzeyleri

Hesaplanan nihai DAS28 skoru, EULAR (Avrupa Romatizma ile Savaş Ligi) tarafından belirlenen eşik değerlere göre hastalığın o anki aktivite düzeyini sınıflandırır:

DAS28 Skoru	Hastalık Aktivite Düzeyi	Klinik Anlamı
> 5.1	Yüksek Hastalık Aktivitesi	Hastalık oldukça aktiftir. Tedavinin acilen gözden geçirilmesi, artırılması veya değiştirilmesi gerekir.
3.2 - 5.1	Orta Düzeyde Hastalık Aktivitesi	Hastalık kontrol altında değildir. Tedavi değişikliği düşünülmelidir.
2.6 - 3.2	Düşük Hastalık Aktivitesi	Hastalık büyük ölçüde kontrol altındadır, ancak tam hedefe ulaşılmamıştır.
< 2.6	Remisyon	Hastalığın tamamen baskılandığı kabul edilir. Tedavinin nihai hedefidir.

Not: DAS28-ESR ve DAS28-CRP skorları birbirine çok yakın sonuçlar verse de, aynı hasta için birebir aynı çıkmayabilirler. CRP, inflamasyondaki kısa süreli değişikliklere daha duyarlı olduğu için bazı klinisyenler tarafından daha çok tercih edilmektedir. Değerlendirme ve tedavi kararı mutlaka bir Romatoloji uzmanı tarafından verilmelidir.

Skorun Geliştirilmesi ve Tarihçesi

DAS28, 1990'ların başında Hollanda'daki Nijmegen Üniversitesi Hastanesi'nde görevli bir romatoloji araştırma grubu tarafından geliştirilen orijinal Hastalık Aktivite Skoru'nun (DAS) daha pratik bir versiyonudur. Orijinal DAS, 44 eklemi değerlendiriyor ve hesaplaması daha karmaşıktı. Klinik pratikte daha hızlı ve kolay bir araca duyulan ihtiyaç, bu grubun 1995 yılında 28 eklemi içeren basitleştirilmiş versiyonu, yani DAS28'i geliştirmesine yol açtı. Bu çalışmanın öncüleri arasında Dr. Piet van Riel ve Dr. M.L.L. Prevoo gibi isimler bulunmaktadır.

DAS28'in geliştirilmesi, Romatoid Artrit tedavisinde bir paradigma değişimine olanak tanıdı. Hastalık aktivitesini objektif ve sayısal bir değere dönüştürerek, klinisyenlerin "hedefe yönelik tedavi" (Treat-to-Target) stratejisini benimsemesini sağladı. Bu yaklaşım, sadece semptomları hafifletmek yerine, ölçülebilir bir hedef olan remisyon (DAS28 < 2.6) veya düşük hastalık aktivitesine ulaşana kadar tedaviyi sistematik olarak ayarlamayı içerir. Bu stratejinin, eklem hasarını önlemede ve hastaların uzun dönemli fonksiyonel durumlarını iyileştirmede çok daha etkili olduğu kanıtlanmıştır. Daha sonraları, CRP'nin daha hassas bir inflamasyon belirteci olması nedeniyle DAS28-CRP versiyonu da geliştirilmiş ve valide edilmiştir.

Literatür ve Kaynakça

DAS28, EULAR (Avrupa Romatizma ile Savaş Ligi) ve ACR (Amerikan Romatoloji Koleji) gibi önde gelen kuruluşların kılavuzlarında yer alan, standart bir hastalık aktivite ölçütüdür.

Prevoo, M. L., van 't Hof, M. A., Kuper, H. H., van Leeuwen, M. A., van de Putte, L. B., & van Riel, P. L. (1995). Modified disease activity scores that include twenty-eight-joint counts. Development and validation in a prospective longitudinal study of patients with rheumatoid arthritis. Arthritis & Rheumatism, 38(1), 44–48. - (Orijinal 44 eklemli DAS'tan DAS28'e geçişi ve validasyonunu açıklayan temel makale.)
Wells, G., Becker, J. C., Teng, J., et al. (2009). Validation of the 28-joint Disease Activity Score (DAS28) and European League Against Rheumatism response criteria based on C-reactive protein against disease progression in patients with rheumatoid arthritis, and comparison with the DAS28 based on erythrocyte sedimentation rate. Annals of the Rheumatic Diseases, 68(6), 954-960. - (DAS28'in CRP versiyonunun geçerliliğini kanıtlayan ve ESR versiyonu ile karşılaştıran önemli bir çalışma.)
Smolen, J. S., Landewé, R. B. M., Bijlsma, J. W. J., et al. (2019). EULAR recommendations for the management of rheumatoid arthritis with synthetic and biological disease-modifying antirheumatic drugs: 2019 update. Annals of the Rheumatic Diseases, 79(6), 685-699. - (RA yönetiminde "hedefe yönelik tedavi" stratejisi ve DAS28'in kullanımını öneren en güncel EULAR kılavuzu.)
van der Heijde, D. M., van 't Hof, M. A., van Riel, P. L., & van de Putte, L. B. (1993). Development of a disease activity score based on judgment in clinical practice by rheumatologists. The Journal of rheumatology, 20(3), 579-581. - (DAS konseptinin temelini ve orijinal skorun geliştirilme mantığını açıklayan bir çalışma.)