eGFR Hesaplama (CKD-EPI 2021)

eGFR ve CKD-EPI Formülü Hakkında Detaylar

Glomerüler Filtrasyon Hızı (GFR), böbreklerin birim zamanda kanı ne kadar iyi süzdüğünün en iyi göstergesidir ve böbrek fonksiyonunu değerlendirmede altın standarttır. Doğrudan ölçümü zor ve pratik olmadığı için, klinikte genellikle hastanın kan kreatinin düzeyi, yaşı ve cinsiyeti gibi değişkenleri kullanarak GFR'yi tahmin eden matematiksel formüller kullanılır. Bu tahmine eGFR (tahmini GFR) denir.

CKD-EPI 2021 Formülü

CKD-EPI (Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration) formülü, günümüzde eGFR hesaplaması için uluslararası kılavuzlar tarafından tavsiye edilen en güncel ve doğru denklemdir. MDRD gibi daha eski formüllere göre, özellikle GFR değeri 60'ın üzerinde olan (yani normal veya hafif azalmış) bireylerde daha doğru sonuçlar verir. 2021 yılında güncellenen versiyonu, sağlıkta eşitliği artırmak amacıyla formülden "ırk" değişkenini çıkarmıştır.

eGFR'nin Klinik Önemi

Kronik Böbrek Hastalığını (KBH) Saptama ve Evreleme: Böbrek fonksiyonlarındaki kalıcı bir düşüşü erken dönemde tespit eder.
Hastalık İlerlemesini İzleme: Zaman içindeki eGFR değişiklikleri, hastalığın ne kadar hızlı ilerlediğini gösterir.
İlaç Dozu Ayarlaması: Böbrekler yoluyla atılan birçok ilacın (antibiyotikler, diyabet ilaçları vb.) dozunun, böbrek yetmezliği olan hastalarda toksisiteyi önlemek için eGFR'ye göre ayarlanması gerekir.
Nefroloji Konsültasyonu Kararı: Belirli bir eGFR seviyesinin altına düşen hastaların bir nefroloji uzmanına yönlendirilmesi gerekir.

Kronik Böbrek Hastalığı (KBH) Evrelemesi

Hesaplanan eGFR değerine göre KBH, aşağıdaki gibi 5 evreye ayrılır:

Evre	eGFR (mL/dk/1.73 m²)	Böbrek Fonksiyonu
G1	≥ 90	Normal veya yüksek
G2	60 - 89	Hafif azalmış
G3a	45 - 59	Hafif-orta derecede azalmış
G3b	30 - 44	Orta-ileri derecede azalmış
G4	15 - 29	İleri derecede azalmış
G5	< 15	Böbrek Yetmezliği

Sınırlılıklar: eGFR formülleri, ortalama bir kas kütlesine sahip bireyler için tasarlanmıştır. Aşırı kaslı (bodybuilder) veya kas kütlesi çok düşük (amputasyon geçirmiş, ileri derecede zayıf) kişilerde, hamilelerde ve akut böbrek hasarı gibi böbrek fonksiyonlarının hızla değiştiği durumlarda eGFR'nin doğruluğu azalabilir.

CKD-EPI Formülünün Gelişimi

Günümüzde kullanılan eGFR denklemleri, uzun bir bilimsel evrimin ürünüdür. Bu alandaki en önemli kilometre taşlarından biri, 1999 yılında geliştirilen MDRD (Modification of Diet in Renal Disease) formülüydü. Ancak MDRD formülünün, özellikle GFR'si 60'ın üzerinde olan sağlıklı bireylerde böbrek fonksiyonunu olduğundan düşük tahmin etme eğiliminde olduğu görüldü. Bu sınırlılığı gidermek amacıyla, ABD Ulusal Diyabet, Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü (NIDDK) tarafından desteklenen Kronik Böbrek Hastalığı Epidemiyoloji İşbirliği (Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration - CKD-EPI) araştırma grubu kuruldu.

Dr. Andrew S. Levey liderliğindeki bu grup, daha geniş ve çeşitli bir hasta popülasyonundan elde edilen verileri kullanarak 2009 yılında ilk CKD-EPI formülünü yayınladı. Bu formül, MDRD'ye göre daha doğru sonuçlar vererek hızla standart haline geldi. Nefroloji alanındaki en son ve en önemli gelişme ise 2021 yılında yaşandı. CKD-EPI grubu, ırk değişkeninin sağlıkta eşitsizliklere yol açtığı ve biyolojik bir temelinin olmadığı gerekçesiyle, denklemlerini "ırk" katsayısını içermeyecek şekilde yeniden geliştirdi ve yayınladı. Bu hesaplayıcıda kullanılan CKD-EPI 2021 formülü, bu en güncel, adil ve bilimsel yaklaşımı temsil etmektedir.

Literatür ve Kaynakça

CKD-EPI 2021 formülü, günümüzde KDIGO gibi uluslararası nefroloji kılavuzları tarafından standart olarak önerilen denklemdir.

Inker, L. A., Eneanya, N. D., Coresh, J., et al. (2021). New creatinine- and cystatin C–based equations to estimate GFR without race. The New England Journal of Medicine, 385(19), 1737-1749. - (Irk değişkenini içermeyen en güncel 2021 CKD-EPI formülünü tanıtan temel makale.)
Levey, A. S., Stevens, L. A., Schmid, C. H., et al. (2009). A new equation to estimate glomerular filtration rate. Annals of Internal Medicine, 150(9), 604-612. - (MDRD'den daha doğru sonuçlar veren orijinal 2009 CKD-EPI formülünü sunan çalışma.)
Levey, A. S., Bosch, J. P., Lewis, J. B., Greene, T., Rogers, N., & Roth, D. (1999). A more accurate method to estimate glomerular filtration rate from serum creatinine: a new prediction equation. Annals of Internal Medicine, 130(6), 461-470. - (CKD-EPI'den önce standart olarak kullanılan MDRD formülünü tanıtan orijinal makale.)
KDIGO 2012 Clinical Practice Guideline for the Evaluation and Management of Chronic Kidney Disease. (2013). Kidney International Supplements, 3(1), 1-150. - (Kronik böbrek hastalığının değerlendirilmesi ve yönetimi için uluslararası standartları belirleyen ve eGFR hesaplamasını öneren kapsamlı kılavuz.)