FRAX® Kırık Riski Değerlendirme Aracı Hakkında Detaylar
FRAX® (Fracture Risk Assessment Tool), Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından geliştirilen ve bir bireyin önümüzdeki 10 yıl içinde majör bir osteoporotik kırık ve spesifik olarak kalça kırığı yaşama olasılığını (%) hesaplayan bir bilgisayar algoritmasıdır. Bu araç, osteoporoz taramasında ve tedavi kararlarında dünya çapında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Aracın Amacı ve Bileşenleri
FRAX'ın temel amacı, sadece kemik mineral yoğunluğu (KMY) değerine değil, aynı zamanda önemli klinik risk faktörlerini de hesaba katarak daha bütüncül bir kırık riski değerlendirmesi yapmaktır. Algoritma, aşağıdaki risk faktörlerini kullanır:
- Demografik Bilgiler: Ülke (Türkiye modeli için kalibre edilmiştir), Yaş, Cinsiyet, Vücut Kitle İndeksi (Boy ve Kilodan hesaplanır).
- Klinik Risk Faktörleri (Evet/Hayır):
- Önceden Geçirilmiş Kırık: Düşük travmalı bir kırık öyküsü.
- Ebeveynde Kalça Kırığı: Anne veya babada kalça kırığı öyküsü.
- Mevcut Sigara Kullanımı: Aktif sigara içiciliği.
- Kortizon Kullanımı: 3 aydan uzun süredir günde 5 mg veya daha fazla prednizon veya eşdeğeri kullanımı.
- Romatoid Artrit: Bu hastalığın varlığı.
- İkincil Osteoporoz Nedenleri: Tip 1 diyabet, osteogenesis imperfekta, tedavi edilmemiş hipertiroidi gibi durumlar.
- Alkol Tüketimi: Günde 3 veya daha fazla birim alkol tüketimi.
- Kemik Mineral Yoğunluğu (KMY): Opsiyonel olarak, femur boynundan ölçülen KMY T-skoru da hesaba katılarak daha hassas bir risk tahmini yapılabilir.
Sonuçların Yorumlanması
Resmi FRAX® aracı size iki temel sonuç verecektir:
- Majör Osteoporotik Kırık Olasılığı (%): Önümüzdeki 10 yıl içinde kalça, omurga, ön kol veya omuzda klinik olarak belirgin bir kırık yaşama olasılığı.
- Kalça Kırığı Olasılığı (%): Önümüzdeki 10 yıl içinde spesifik olarak kalça kırığı yaşama olasılığı.
Bu yüzde değerleri, hastanın tedaviye ihtiyacı olup olmadığına karar vermede kullanılır. Tedaviye başlama eşikleri ülkeden ülkeye değişmekle birlikte, genellikle belirli bir yüzde riskinin (örneğin, majör osteoporotik kırık için %20 veya kalça kırığı için %3) üzerindeki hastalar için farmakolojik tedavi (örn. bifosfonatlar) önerilir.
Bu sayfa, karmaşık ve tescilli FRAX® algoritmasını çalıştırmaz. Amacı, klinisyenlerin ve hastaların, Sheffield Üniversitesi tarafından sağlanan
resmi FRAX® Türkiye aracını kullanmadan önce gerekli olan tüm bilgileri bir araya getirmelerine yardımcı olmaktır. En doğru sonuç için lütfen resmi aracı kullanın.
FRAX® Aracının Geliştirilmesi
FRAX® aracı, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ile işbirliği içinde, İngiltere'deki Sheffield Üniversitesi Metabolik Kemik Hastalıkları Merkezi'ndeki bir araştırma grubunun uzun yıllar süren çalışmaları sonucunda geliştirilmiştir. Bu grubun liderliğini, osteoporoz alanında dünyanın önde gelen otoritelerinden biri olan Profesör John A. Kanis yapmıştır. Geliştirilmesindeki temel motivasyon, kırık riskini değerlendirmenin sadece kemik mineral yoğunluğu (KMY) ölçümüne dayandırılamayacağı gerçeğiydi. KMY önemli bir faktör olsa da, kırıkların önemli bir kısmı osteoporoz tanısı almayan kişilerde de meydana geliyordu.
Bu sorunu çözmek için Prof. Kanis ve ekibi, dünyanın dört bir yanından (Avrupa, Kuzey Amerika, Asya ve Avustralya) çok büyük hasta popülasyonlarının verilerini analiz ettiler. Bu analizler sonucunda, KMY'den bağımsız olarak kırık riskini etkileyen kilit klinik risk faktörlerini belirlediler. Bu verileri kullanarak, her ülke için özel olarak kalibre edilmiş, bireysel bir hastanın 10 yıllık kırık olasılığını hesaplayan sofistike bir bilgisayar algoritması oluşturdular. İlk kez 2008'de çevrimiçi olarak kullanıma sunulan FRAX®, osteoporoz yönetiminde risk temelli bir yaklaşıma geçişi sağlayarak dünya çapında bir devrim yaratmıştır.
Literatür ve Kaynakça
FRAX® aracının geliştirilmesi ve validasyonu, onlarca yıllık epidemiyolojik çalışmalara ve çok sayıda bilimsel yayına dayanmaktadır.
- Kanis, J. A., Johnell, O., Oden, A., Johansson, H., & McCloskey, E. (2008). FRAX® and the assessment of fracture probability in men and women from the UK. Osteoporosis International, 19(4), 385-397. - (FRAX® modelini ve 10 yıllık kırık olasılığı hesaplama konseptini detaylı bir şekilde açıklayan temel makalelerden biri.)
- World Health Organization Collaborating Centre for Metabolic Bone Diseases, University of Sheffield. (2007). FRAX®: WHO Fracture Risk Assessment Tool. - (Aracın temelini oluşturan ve DSÖ tarafından yayınlanan resmi teknik rapor.)
- Cosman, F., de Beur, S. J., LeBoff, M. S., et al. (2014). Clinician’s Guide to Prevention and Treatment of Osteoporosis. Osteoporosis International, 25(10), 2359-2381. - (ABD Ulusal Osteoporoz Vakfı'nın, tedavi kararlarında FRAX® kullanımını merkezi bir role koyan klinik uygulama kılavuzu.)
- Kanis, J. A., McCloskey, E. V., Johansson, H., Oden, A., Melton III, L. J., & Khaltaev, N. (2008). A reference standard for the description of osteoporosis. Bone, 42(3), 467-475. - (Osteoporozun sadece KMY'ye göre değil, aynı zamanda kırık riskine göre de tanımlanması gerektiğini savunan ve FRAX®'ın mantıksal temelini oluşturan bir çalışma.)