Glasgow Koma Skalası (GKS) Hesaplama

Glasgow Koma Skalası (GKS) Hakkında Detaylar

Glasgow Koma Skalası (İngilizce: Glasgow Coma Scale - GCS), bir kişinin bilinç düzeyini objektif ve güvenilir bir şekilde kaydetmek için kullanılan nörolojik bir ölçektir. Özellikle kafa travması geçirmiş hastalarda ve diğer akut tıbbi durumlarda hastanın bilinç durumundaki değişiklikleri izlemek için dünya çapında yaygın olarak kullanılır.

Skalanın Bileşenleri

GKS, üç ana bileşenin değerlendirilmesine dayanır:

• Göz Açma (E - Eye Opening): Hastanın gözlerini ne tür bir uyarana karşı açtığını değerlendirir. Spontane olarak gözleri açık olan bir hasta en yüksek puanı (4) alırken, hiçbir uyarana yanıt vermeyen bir hasta en düşük puanı (1) alır.
• Sözel Yanıt (V - Verbal Response): Hastanın konuşma yeteneğini ve oryantasyonunu değerlendirir. Zaman, yer ve kişi oryantasyonu tam olan bir hasta en yüksek puanı (5) alırken, hiç ses çıkarmayan bir hasta en düşük puanı (1) alır.
• Motor Yanıt (M - Motor Response): Hastanın motor hareketlerinin kalitesini değerlendirir. Sözel komutlara uyan bir hasta en yüksek puanı (6) alırken, ağrılı uyarana dahi yanıt vermeyen bir hasta en düşük puanı (1) alır.

Skorun Yorumlanması

Her bir bileşenden alınan puanlar toplanarak toplam GKS skoru elde edilir. Minimum skor 3 (derin koma veya ölü), maksimum skor ise 15'tir (tamamen uyanık ve oryante).

Toplam skor, özellikle travmatik beyin hasarının ciddiyetini sınıflandırmak için kullanılır:

• Ciddi Kafa Travması: GKS ≤ 8
• Orta Derecede Kafa Travması: GKS 9-12
• Hafif Kafa Travması: GKS 13-15

Düşük bir GKS skoru (özellikle 8 veya altı), genellikle hastanın hava yolunu koruma yeteneğinin kaybolduğuna işaret eder ve acil hava yolu müdahalesi (entübasyon) için bir gösterge olarak kabul edilir.

Skalanın Sınırlılıkları

GKS son derece faydalı olmasına rağmen bazı sınırlılıkları vardır. Hastanın alkol veya uyuşturucu madde etkisi altında olması, sedatif ilaçlar alması, metabolik bozukluklar yaşaması veya spinal kord hasarı gibi durumlar skoru etkileyebilir. Bu nedenle, GKS her zaman hastanın genel klinik tablosu ve diğer bulgularla birlikte yorumlanmalıdır.

Skalanın Geliştirilmesi ve Tarihçesi

Glasgow Koma Skalası, 1974 yılında Glasgow Üniversitesi Nörolojik Bilimler Enstitüsü'nde görevli beyin cerrahları Profesör Graham Teasdale ve Profesör Bryan J. Jennett tarafından geliştirilmiştir. O dönemden önce, hastaların bilinç düzeyini tanımlamak için "letarjik", "stupor" veya "semikomatöz" gibi subjektif ve farklı klinisyenler tarafından farklı yorumlanabilen terimler kullanılıyordu. Bu durum, hastanın durumundaki ince değişiklikleri takip etmeyi ve sağlık ekibi arasında tutarlı bir iletişim kurmayı zorlaştırıyordu.

Teasdale ve Jennett, bu sorunu çözmek için bilinç durumunu üç temel davranışsal yanıta (göz açma, sözel yanıt ve motor yanıt) ayıran basit, güvenilir ve objektif bir sistem yaratmayı amaçladılar. Geliştirdikleri skala, hastanın en iyi yanıtını puanlayarak, farklı gözlemciler arasında bile yüksek bir tutarlılık sağlıyordu. *The Lancet* dergisinde yayınlanan orijinal makaleleri, kafa travmalı hastaların değerlendirilmesinde bir devrim yarattı. GKS'nin basitliği ve prognostik değeri, kısa sürede sadece beyin cerrahisi tarafından değil, aynı zamanda acil tıp, yoğun bakım ve diğer tüm tıp alanlarında bilinç düzeyini değerlendirmek için evrensel bir standart haline gelmesini sağladı.

Literatür ve Kaynakça

Glasgow Koma Skalası, tıp literatüründe en çok atıf alan ve en yaygın kullanılan klinik skorlama sistemlerinden biridir. Aşağıda, skalanın temelini oluşturan ve gelişimini gösteren bazı önemli yayınlar yer almaktadır.

• Teasdale, G., & Jennett, B. (1974). Assessment of coma and impaired consciousness: a practical scale. The Lancet, 2(7872), 81–84. - (Glasgow Koma Skalası'nı dünyaya tanıtan orijinal ve en temel makale.)
• Teasdale, G. M., & Jennett, B. (1976). Assessment and prognosis of coma after head injury. Acta Neurochirurgica, 34(1-4), 45-55. - (Skalanın kafa travması sonrası prognozu belirlemedeki değerini vurgulayan erken dönemli bir takip çalışması.)
• Teasdale, G., Maas, A., Lecky, F., Manley, G., Stocchetti, N., & Murray, G. (2014). The Glasgow Coma Scale at 40 years: standing the test of time. The Lancet Neurology, 13(8), 844-854. - (Orijinal geliştiricilerden birinin de yer aldığı ve skalanın 40 yıllık mirasını, önemini ve geleceğini tartışan kapsamlı bir derleme.)
• Brennan, P. M., Murray, G. D., & Teasdale, G. M. (2018). Simplifying the use of prognostic information in traumatic brain injury. Part 1: The GCS-Pupils score. Journal of Neurosurgery, 128(6), 1612-1620. - (Skalanın prognostik gücünü artırmak için pupil yanıtının da eklendiği modern GCS-P versiyonunu tanıtan çalışma.)