Klinik Kırılganlık Ölçeği (CFS)

Yaşlı bir bireyin genel zindelik ve kırılganlık durumunu (hastanın 2 hafta önceki haline göre) değerlendirin.

Hastanın durumuna en uygun tanımı seçin:

1 - Çok Zinde: Güçlü, aktif, enerjik ve motive. Genellikle düzenli egzersiz yaparlar.

2 - Zinde: Belirgin aktif hastalık semptomu yok. Ara sıra egzersiz yaparlar veya mevsimsel olarak çok aktiftirler.

3 - İyi İdare Eden: Tıbbi sorunları iyi kontrol altındadır, ancak düzenli olarak aktif değildirler.

4 - Hassas (Vulnerable): Semptomları aktivitelerini sınırlar, ancak günlük yaşam için başkalarına bağımlı değildirler.

5 - Hafif Kırılgan: Belirgin yavaşlama vardır. Finans, ulaşım gibi daha karmaşık günlük işlerde yardıma ihtiyaç duyarlar.

6 - Orta Derecede Kırılgan: Tüm dış aktiviteler ve ev işleri için yardıma ihtiyaç duyarlar. Banyo ve giyinme gibi temel ihtiyaçlarda da yardım gerekebilir.

7 - Şiddetli Kırılgan: Kişisel bakım için tamamen başkasına bağımlıdırlar. Stabil görünseler de hastalık ve ölüm riski yüksektir.

8 - Çok Şiddetli Kırılgan: Tamamen bağımlı, yaşam sonuna yaklaşan. Vücutları yavaş yavaş iflas etmektedir.

9 - Terminal Dönem: Yaşam beklentisi < 6 ay olan, yaşam sonuna yaklaşan hasta. Kırılganlıktan bağımsız olarak.

Klinik Kırılganlık Ölçeği (CFS) Hakkında Detaylar

Klinik Kırılganlık Ölçeği (Clinical Frailty Scale - CFS), yaşlı bireylerin genel sağlık durumlarını, zindeliklerini ve kırılganlıklarını değerlendirmek için kullanılan, 9 puanlık görsel ve tanımsal bir derecelendirme sistemidir. Sayısal hesaplamalar yerine, klinisyenin bütüncül bir değerlendirme yaparak hastayı en iyi tanımlayan kategoriye yerleştirmesine dayanır. Bu değerlendirme, hastanın sadece hastalıklarını değil, aynı zamanda hareket kabiliyetini, enerji seviyesini ve günlük yaşam aktivitelerindeki bağımlılık düzeyini de göz önünde bulundurur.

Ölçeğin Amacı ve Önemi

Kırılganlık, bir bireyin küçük bir stres etkenine (örneğin hafif bir enfeksiyon, düşme veya hastaneye yatış) karşı orantısız derecede olumsuz bir sağlık sonucu yaşama riskini ifade eder. CFS, bu riski hızlı ve güvenilir bir şekilde belirlemeyi amaçlar.

Prognoz Belirleme: Kırılganlık düzeyi, hastanın yaşı veya sahip olduğu hastalık sayısından daha güçlü bir mortalite (ölüm) ve morbidite (hastaneye yatış, fonksiyonel kayıp) öngörücüsüdür.
Bakım Planlaması: Hastanın kırılganlık düzeyini bilmek, ne kadar desteğe ihtiyacı olacağını, taburculuk sonrası bakım gereksinimlerini ve gerçekçi tedavi hedeflerini belirlemede yardımcı olur.
Triyaj Kararları: Özellikle acil durumlarda ve kaynakların kısıtlı olduğu senaryolarda (örneğin COVID-19 pandemisi), hastaların kimlerin daha yoğun tedaviden fayda göreceğine karar vermede bir rehber olarak kullanılmıştır.

Değerlendirme Zamanı: CFS'nin en önemli özelliklerinden biri, hastanın şu anki akut hastalık durumunu değil, bu hastalıktan yaklaşık iki hafta önceki başlangıç (baseline) durumunu değerlendirmesidir. Amaç, hastanın normaldeki fonksiyonel kapasitesini ve kırılganlık düzeyini anlamaktır.

Kırılganlık Düzeylerinin Anlamı

Ölçek, "çok zinde"den "terminal dönem"e kadar uzanan 9 seviyeden oluşur. Genel olarak seviyeler şu şekilde gruplanabilir:

CFS 1-3 (Zinde/İyi): Genellikle bağımsız, aktif ve tıbbi sorunları iyi kontrol altında olan bireylerdir. Stresörlere karşı dayanıklıdırlar.
CFS 4 (Hassas/Vulnerable): Günlük yaşamda bağımsız olsalar da semptomları nedeniyle yavaşlayan ve çabuk yorulan bireylerdir. Bu grup, kırılganlığa geçiş aşamasındadır.
CFS 5-6 (Hafif/Orta Kırılgan): Günlük yaşam aktivitelerinde (alışveriş, ev işleri, kişisel bakım gibi) başkalarının yardımına giderek daha fazla ihtiyaç duyan bireylerdir. Artan bir risk altındadırlar.
CFS 7-9 (Şiddetli/Terminal): Kişisel bakım için tamamen bağımlı, genellikle yaşam sonuna yaklaşan bireylerdir. Bu grupta mortalite riski belirgin şekilde yüksektir.

Artan her bir seviye, olumsuz sağlık sonuçları (hastaneye yeniden yatış, fonksiyonel düşüş, mortalite) için artan bir riske karşılık gelir.

Ölçeğin Geliştiricisi: Dr. Kenneth Rockwood

Klinik Kırılganlık Ölçeği, Kanadalı bir geriatrist ve araştırmacı olan Dr. Kenneth Rockwood ve ekibi tarafından geliştirilmiştir. Dalhousie Üniversitesi'nde profesör olan Dr. Rockwood, yaşlanma, demans ve özellikle kırılganlık üzerine yaptığı çalışmalarla dünya çapında tanınan bir otoritedir.

Rockwood ve ekibi, yaşlı hastaların karmaşık durumlarını basit sayılarla veya hastalık listeleriyle özetlemenin yetersiz kaldığını fark etti. Amaçları, klinisyenlerin hızlı bir şekilde, ancak bütüncül bir bakış açısıyla bir hastanın genel durumunu ve biyolojik rezervini değerlendirebilecekleri pratik bir araç oluşturmaktı. Bu çabaların sonucunda, 2005 yılında ilk versiyonu yayımlanan Klinik Kırılganlık Ölçeği ortaya çıktı. Ölçek, kolay anlaşılır yapısı ve güçlü prognostik değeri sayesinde kısa sürede küresel ölçekte kabul gördü ve geriatrik değerlendirmenin temel taşlarından biri haline geldi.

Literatür ve Kaynakça

Klinik Kırılganlık Ölçeği'nin geliştirilmesi, doğrulanması ve klinik uygulamaları hakkında bilgi veren bazı temel akademik kaynaklar aşağıda listelenmiştir.

Rockwood, K., Song, X., MacKnight, C., et al. (2005). A global clinical measure of fitness and frailty in elderly people. Canadian Medical Association Journal (CMAJ), 173(5), 489-495. - (CFS'nin ilk kez tanıtıldığı ve tanımlandığı orijinal makale.)
Church, S., Rogers, E., Rockwood, K., & Theou, O. (2020). A scoping review of the Clinical Frailty Scale. BMC Geriatrics, 20(1), 393. - (Ölçeğin kullanımı, geçerliliği ve farklı alanlardaki uygulamalarını kapsayan geniş bir derleme.)
Wallington, S., et al. (2022). The Clinical Frailty Scale (CFS) and its predictive validity for mortality in hospitalised adults: A systematic review and meta-analysis. Age and Ageing, 51(11), afac259. - (CFS'nin hastanede yatan yetişkinlerde mortaliteyi öngörme gücünü analiz eden kapsamlı bir meta-analiz.)
Dalhousie University - Geriatric Medicine Research. "Clinical Frailty Scale." Erişim Tarihi: 27 Haziran 2025. https://www.dal.ca/sites/gmr/our-tools/clinical-frailty-scale.html - (Ölçeğin geliştirildiği merkez tarafından sağlanan resmi kaynak, görseller ve kullanım kılavuzları.)

Feragatname: Bu değerlendirme aracı, eğitim ve bilgilendirme amaçlıdır. Klinik kararlar, hastanın kapsamlı bir tıbbi değerlendirmesi, hekimin tecrübesi ve diğer ilgili klinik verilerle birlikte, yalnızca kalifiye bir sağlık profesyoneli tarafından verilmelidir. Bu araçtaki bilgilere dayanarak yapılan uygulamalardan doğacak sonuçlardan SmartHesap.com sorumlu tutulamaz.