PERC Kuralı (PE Dışlama Kriterleri)

PERC Kuralı Hakkında Detaylar

PERC (Pulmonary Embolism Rule-out Criteria - Pulmoner Emboli Dışlama Kriterleri) kuralı, klinisyenin PE ön tanısı olasılığının zaten çok düşük olduğu hastalarda, herhangi bir kan testi (D-dimer gibi) veya görüntüleme yapmadan PE tanısını güvenle dışlamak için tasarlanmış bir klinik karar aracıdır. Temel amacı, gereksiz testlerin ve bunlara bağlı maliyetin, radyasyon maruziyetinin ve potansiyel yan etkilerin önüne geçmektir.

PERC'in 8 Kriteri

PERC kuralı, "hepsi ya da hiçbiri" prensibine dayanır. Aşağıdaki 8 kriterden herhangi birinin hastada mevcut olması, kuralın "pozitif" olduğu ve PE'yi dışlamak için kullanılamayacağı anlamına gelir.

1. Yaş ≥ 50: İleri yaş, PE için bağımsız bir risk faktörüdür.
2. Kalp Hızı ≥ 100/dakika: Taşikardi, PE'nin sık görülen bir bulgusudur.
3. Oda Havasında SpO₂ < %95: Hipoksemi, akciğerlerdeki gaz değişiminin bozulduğuna işaret edebilir.
4. Tek Taraflı Bacak Şişliği: Eşlik eden bir Derin Ven Trombozu'nun (DVT) en önemli bulgusudur.
5. Hemoptizi (Kanlı Balgam): Akciğer enfarktüsünün bir belirtisi olabilir.
6. Yakın Zamanlı Cerrahi veya Travma: Son 4 hafta içinde hastaneye yatış gerektiren bir travma veya cerrahi öyküsü.
7. Geçirilmiş PE veya DVT Öyküsü: Hastanın daha önce pıhtı atma öyküsünün olması, tekrarlama riskini artırır.
8. Hormon Kullanımı: Östrojen içeren ilaçların (doğum kontrol hapları, hormon replasman tedavisi) kullanımı.

Kuralın Yorumlanması ve Tanısal Akış

PERC kuralının sonucu ikilidir: Negatif veya Pozitif.

• PERC NEGATİF (Tüm 8 kriterin de OLMAMASI): Bu durumda, hastanın PE olma olasılığı son derece düşüktür (< %2). PE tanısı ek bir test yapılmadan güvenle dışlanmış kabul edilir. Hasta için tanı süreci bu noktada sonlandırılabilir.
• PERC POZİTİF (Kriterlerden en az BİRİNİN OLMASI): Bu durumda kural, PE'yi dışlamak için kullanılamaz. Bu, hastanın kesinlikle PE olduğu anlamına gelmez, sadece riskin "çok düşük" kategorisinden çıktığı anlamına gelir. Bu aşamadan sonraki adım, Wells Kriterleri gibi bir başka risk skorlaması yaparak hastanın D-Dimer veya görüntüleme ihtiyacını belirlemektir.

Geliştiricisi: Dr. Jeffrey Kline

PERC kuralı, Amerikalı bir acil tıp hekimi ve araştırmacı olan Dr. Jeffrey A. Kline ve ekibi tarafından 2004 yılında geliştirilmiştir. Dr. Kline, acil servislerde pulmoner emboli şüphesi olan hastalara yönelik testlerin (özellikle BT anjiyografi ve D-dimer) aşırı kullanımını gözlemlemişti. Bu testlerin maliyeti, radyasyon riski, kontrast maddeye bağlı yan etkiler ve yanlış pozitif sonuçlar gibi dezavantajları vardı.

Kline'ın amacı, klinik değerlendirme ile PE olasılığının zaten çok düşük olduğuna karar verilen bir hasta grubunda, bu tanıyı hiçbir ek teste gerek kalmadan güvenli bir şekilde dışlayabilecek bir dizi basit, yatak başı kriteri belirlemekti. Yaptığı prospektif çalışmalarla, bu 8 kriterin hiçbirine sahip olmayan hastalarda PE riskinin kabul edilebilir derecede düşük olduğunu kanıtladı. PERC kuralı, o zamandan beri acil tıp pratiğinde gereksiz testleri azaltmak ve kaynakları daha verimli kullanmak için önemli bir araç haline gelmiştir.

Literatür ve Kaynakça

PERC kuralının geliştirilmesi, doğrulanması ve klinik uygulamadaki yeri hakkında bilgi veren bazı temel akademik kaynaklar aşağıda listelenmiştir.

• Kline, J. A., Mitchell, A. M., Kabrhel, C., Richman, P. B., & Courtney, D. M. (2004). Clinical criteria to prevent unnecessary diagnostic testing in emergency department patients with suspected pulmonary embolism. Journal of Thrombosis and Haemostasis, 2(8), 1247-1255. - (PERC kuralının ilk kez önerildiği ve türetildiği orijinal makale.)
• Kline, J. A., Courtney, D. M., Kabrhel, C., et al. (2008). Prospective multicenter evaluation of the pulmonary embolism rule-out criteria. Journal of Thrombosis and Haemostasis, 6(5), 772-780. - (Kuralın etkinliğini ve güvenliğini geniş bir hasta popülasyonunda doğrulayan çok merkezli prospektif validasyon çalışması.)
• Singh, B., Parsaik, A. K., Agarwal, D., et al. (2012). Diagnostic accuracy of pulmonary embolism rule-out criteria: a systematic review and meta-analysis. Annals of Emergency Medicine, 59(6), 517-520.e4. - (PERC kuralının tanısal doğruluğunu inceleyen ve güvenli bir dışlama aracı olduğunu destekleyen bir meta-analiz.)
• American College of Emergency Physicians. (2018). Clinical Policy: Critical Issues in the Evaluation and Management of Adult Patients Presenting to the Emergency Department with Suspected Acute Venous Thromboembolism. - (Acil Tıp hekimleri için VTE tanı ve yönetiminde PERC gibi kuralların yerini belirleyen klinik politika kılavuzu.)