Propofol İnfüzyonu Hakkında Kapsamlı Bilgiler
Propofol (2,6-diizopropilfenol), kendine has farmakolojik profili nedeniyle anestezi ve yoğun bakımda en yaygın kullanılan intravenöz ajanlardan biridir. Hızlı etki başlangıcı, kısa etki süresi ve hızlı derlenme (uyanma) özellikleri, onu hem genel anestezi indüksiyonu ve idamesi hem de prosedürel ve yoğun bakım sedasyonu için mükemmel bir seçenek haline getirir. Suda çözünmediği için soya yağı, gliserol ve yumurta lesitini içeren beyaz, süt benzeri bir lipid emülsiyonu içinde sunulur.
Etki Mekanizması ve Farmakokinetik
Propofolün birincil etki mekanizması, beyindeki GABA-A reseptörlerinin potansiyalizasyonudur. Benzodiazepinlerden farklı bir alt üniteye bağlanarak, GABA'nın reseptöre bağlanması sonrası klor iyon kanalının açık kalma süresini uzatır. Bu, hücre içine artan klor akışına ve nöronal hiperpolarizasyona yol açarak güçlü bir merkezi sinir sistemi baskılanması ve hipnotik (uyutucu) etki oluşturur. Hızlı etki başlangıcı (30-60 sn) ve kısa etki süresi (5-10 dk), ilacın plazmadan dokulara hızla dağılmasından kaynaklanır.
Klinik Kullanım Alanları
- Genel Anestezi: Hem anestezi indüksiyonu (başlangıcı) hem de idamesi (sürdürülmesi) için kullanılır. Total İntravenöz Anestezi (TİVA) tekniğinin temel bileşenidir.
- Yoğun Bakım Sedasyonu: Mekanik ventilasyona bağlı hastalarda, hızlı titre edilebilirliği ve öngörülebilir uyanma profili nedeniyle sıkça tercih edilir.
- Prosedürel Sedasyon: Endoskopi, kolonoskopi gibi kısa işlemler veya acil serviste yapılan ağrılı girişimler için kullanılır.
- Antikonvülzan ve Antiemetik Etki: Status epileptikus tedavisinde ve düşük dozlarda bulantı önleyici olarak da kullanılabilir.
Dozaj ve Yan Etkiler
Propofol dozu, kullanım amacına göre ayarlanır. Yoğun bakım sedasyonu için genellikle 0.5-4 mg/kg/saat aralığında bir infüzyon hızı kullanılır. En önemli yan etkileri hipotansiyon ve solunum depresyonudur. Ayrıca enjeksiyon ağrısı ve uzun süreli kullanımda hipertrigliseridemiye neden olabilir.
Propofol İnfüzyon Sendromu (PRIS) Riski
Nadir fakat potansiyel olarak ölümcül bir sendromdur. Genellikle yüksek doz (>4 mg/kg/saat) ve uzun süreli (>48 saat) infüzyonlarla ilişkilidir. Metabolik asidoz, rabdomiyoliz, hiperkalemi, böbrek yetmezliği ve kardiyovasküler kollaps ile karakterizedir. Bu risk nedeniyle uzun süreli yüksek doz uygulamalardan kaçınılmalıdır.
Bakteriyel Kontaminasyon Riski
Lipid emülsiyonu bakteri üremesi için uygun bir ortamdır. Bu nedenle, flakon açıldıktan sonra aseptik tekniklere sıkı sıkıya uyulmalı ve infüzyon setleri genellikle 12 saatte bir değiştirilmelidir.
Geliştiricisi: Dr. John B. Glen
Propofol, 1970'lerde İngiltere'de Imperial Chemical Industries (ICI) şirketinde çalışan İskoç veteriner cerrah ve araştırmacı Dr. John B. Glen tarafından keşfedilmiş ve geliştirilmiştir. Dr. Glen ve ekibi, o dönemdeki intravenöz anesteziklerin (tiyopental gibi) yavaş derlenme ve yan etki profillerine bir alternatif arıyordu. Binlerce bileşiği test ettikten sonra, 2,6-diizopropilfenol molekülünün umut verici özelliklere sahip olduğunu buldular.
Ancak ilk formülasyon, ciddi anafilaktik reaksiyonlara neden olan Cremophor EL adlı bir çözücü içeriyordu ve bu nedenle başarısız oldu. Proje neredeyse rafa kaldırılıyordu. Dr. Glen'in ısrarı ve vizyonu sayesinde, araştırmalar soya yağı ve yumurta lesitini içeren bir lipid emülsiyonu üzerinde yoğunlaştı. Bu yeni formülasyon, ilacın güvenli bir şekilde uygulanmasını sağladı ve 1986'da "Diprivan" adıyla piyasaya sürüldü. Bu çığır açan çalışma, Dr. Glen'e 2018 yılında prestijli Lasker-DeBakey Klinik Tıbbi Araştırma Ödülü'nü kazandırdı.
Literatür ve Kaynakça
Propofol'ün geliştirilmesi, farmakolojisi ve klinik kullanımı üzerine temel ve güncel bazı önemli kaynaklar aşağıda listelenmiştir.
- Glen, J. B. (1980). Animal studies of the anaesthetic activity of ICI 35 868. British Journal of Anaesthesia, 52(8), 731-742. - (Dr. John B. Glen'in, propofolün (o zamanki adıyla ICI 35 868) anestezik aktivitesini gösteren temel hayvan çalışmaları.)
- Langley, M. S., & Heel, R. C. (1988). Propofol. A review of its pharmacodynamic and pharmacokinetic properties and use as an intravenous anaesthetic. Drugs, 35(4), 334-372. - (Propofolün farmakodinamiği ve farmakokinetiği üzerine yapılmış kapsamlı bir derleme.)
- Devlin, J. W., Skrobik, Y., Gélinas, C., et al. (2018). Clinical Practice Guidelines for the Prevention and Management of Pain, Agitation/Sedation, Delirium, Immobility, and Sleep Disruption in Adult Patients in the ICU. Critical Care Medicine, 46(9), e825-e873. - (Yoğun bakımda sedasyon için propofol kullanımını öneren ve yönlendiren temel PADIS kılavuzu.)
- Kam, P. C., & Cardone, D. (2007). Propofol infusion syndrome. Anaesthesia, 62(7), 690-701. - (Propofol İnfüzyon Sendromu'nun (PRIS) patofizyolojisi, risk faktörleri ve yönetimi üzerine odaklanan bir derleme.)
Feragatname: Bu hesaplama aracı ve sağlanan bilgiler yalnızca bilgilendirme ve eğitim amaçlıdır. Propofol uygulaması, hava yolu yönetimi konusunda deneyimli bir sağlık profesyonelinin gözetiminde ve sürekli hemodinamik monitörizasyon altında yapılmalıdır. Bu araçtaki bilgilere dayanarak yapılan uygulamalardan doğacak sonuçlardan SmartHesap.com sorumlu tutulamaz.