Ranson Kriterleri

Ranson Kriterleri Hakkında Detaylar

Ranson Kriterleri, akut pankreatitli hastalarda hastalığın şiddetini ve mortalite (ölüm) riskini öngörmek için 1974 yılında geliştirilmiş tarihi öneme sahip bir skorlama sistemidir. Bu skorlama, hastanın başvuru anındaki ve ilk 48 saat içindeki klinik ve laboratuvar verilerini kullanarak bir risk profili oluşturur. Temel amacı, hafif pankreatit vakalarını, yoğun bakım takibi ve daha agresif tedavi gerektirebilecek şiddetli nekrotizan pankreatit vakalarından ayırt etmektir.

Skalanın Amacı ve Yapısı

Ranson Kriterleri, 11 farklı parametreden oluşur. Bu parametrelerin 5'i hastanın hastaneye başvurduğu anda değerlendirilirken, geri kalan 6'sı ise ilk 48 saat içinde ortaya çıkan değişikliklere göre değerlendirilir. Her bir kriterin varlığı 1 puan olarak sayılır.

Skorun Yorumlanması ve Mortalite Riski

Toplam puan, hastanın mortalite riskini öngörmede kullanılır. Puan arttıkça, mortalite riski de logaritmik olarak artar.

Geliştiricisi: Dr. John H. C. Ranson

Ranson Kriterleri, adını New York Üniversitesi Tıp Merkezi'nde bir cerrah olan Dr. John H. C. Ranson'dan almıştır. 1970'lerde, akut pankreatit tanısı konan hastaların yönetiminde büyük bir belirsizlik vardı. Hangi hastanın basit destekleyici tedaviyle iyileşeceğini, hangisinin ise hızla kötüleşip hayatını kaybedeceğini öngörmek oldukça zordu. Dr. Ranson, bu soruna bir çözüm bulmak amacıyla, pankreatitli hastaların klinik ve laboratuvar verilerini sistematik olarak analiz etmeye başladı.

1974 yılında yayımladığı çığır açan makalesinde, hastanın başvuru anındaki ve ilk 48 saatteki belirli parametrelerinin, hastalığın şiddeti ve ölüm riski ile güçlü bir şekilde ilişkili olduğunu gösterdi. Bu 11 kriterden oluşan skorlama sistemi, klinisyenlerin eline ilk defa pankreatit prognozunu objektif olarak değerlendirebilecekleri bir araç verdi. Bu çalışma, akut pankreatitin anlaşılması ve yönetiminde yeni bir dönem başlatmış ve sonraki yıllarda geliştirilecek olan diğer birçok prognostik skorlama sistemine ilham kaynağı olmuştur.

Literatür ve Kaynakça

Ranson Kriterleri'nin geliştirilmesi ve klinik uygulamadaki yeri hakkında bilgi veren bazı temel akademik kaynaklar aşağıda listelenmiştir.

• Ranson, J. H. C., Rifkind, K. M., Roses, D. F., et al. (1974). Prognostic signs and the role of operative management in acute pancreatitis. Surgery, Gynecology & Obstetrics, 139(1), 69-81. - (Ranson Kriterleri'nin ilk kez tanımlandığı ve tanıtıldığı orijinal ve temel makale.)
• Ranson, J. H. (1982). Etiological and prognostic factors in human acute pancreatitis: a review. The American Journal of Gastroenterology, 77(9), 633-638. - (Dr. Ranson'un kendi kriterlerini ve pankreatit prognozunu gözden geçirdiği bir derleme.)
• De-Madaria, E., & Oria, I. (2020). Early-stage management of acute pancreatitis. Revista de Gastroenterología de México (English Edition), 85(2), 173-181. - (Akut pankreatit yönetiminde Ranson gibi prognostik skorların yerini tartışan güncel bir derleme.)
• Papachristou, G. I., Muddana, V., Yadav, D., et al. (2010). Comparison of BISAP, Ranson's, APACHE-II, and CTSI scores in predicting organ failure, necrosis, and mortality in acute pancreatitis. Gastroenterology, 138(1), 101-107. - (Ranson Kriterleri'ni diğer modern skorlama sistemleriyle karşılaştıran önemli bir çalışma.)