RASS Skalası Hakkında Detaylar
RASS (Richmond Agitation-Sedation Scale), kritik durumdaki hastaların ajitasyon (huzursuzluk, taşkınlık) ve sedasyon (sakinlik, uyku hali) düzeyini objektif ve güvenilir bir şekilde değerlendirmek için geliştirilmiş 10 puanlık bir ölçektir. Yoğun bakım ünitelerinde (YBÜ), hastaların sedatif ilaçlara verdiği yanıtı izlemek, sedasyon hedeflerini belirlemek ve sağlık ekibi arasında ortak bir dil oluşturmak amacıyla yaygın olarak kullanılır.
Skalanın Yapısı ve Uygulanışı
RASS, +4 (kavgacı) ile -5 (uyandırılamaz) arasında değişen puanlardan oluşur. Skor 0, "uyanık ve sakin" bir hastayı temsil eder. Pozitif puanlar ajitasyon düzeyini, negatif puanlar ise sedasyon derinliğini gösterir. Skalanın doğru bir şekilde uygulanması için 3 ardışık adım izlenir:
- Gözlem: İlk olarak hasta gözlemlenir. Eğer hasta uyanık, huzursuz veya ajite ise, davranışı +1 ila +4 arasındaki tanımlardan hangisine uyuyorsa o puan verilir.
- Sözel Uyaran: Eğer hasta uyanık değilse, hastaya yüksek sesle ve net bir şekilde adı söylenir veya gözlerini açması istenir. Yanıtına göre -1, -2 veya -3 puanı verilir.
- Fiziksel Uyaran: Eğer hasta sözel uyarana yanıt vermezse, omuzuna hafifçe dokunularak veya göğüs kemiği (sternum) ovularak fiziksel bir uyaran verilir. Yanıtına göre -4 veya -5 puanı verilir.
Klinik Önemi: RASS, yoğun bakımda "ABCDEF Bundle" gibi modern hasta bakım protokollerinin temel bir parçasıdır. Doğru sedasyon hedeflerine ulaşmak (genellikle RASS 0 ila -2), hastaların mekanik ventilatörde kalış süresini kısaltır, deliryum riskini azaltır ve daha iyi klinik sonuçlarla ilişkilidir. Aşırı sedasyondan (RASS -4, -5) kaçınmak, YBÜ bakımının en önemli hedeflerindendir.
Skorların Anlamları ve Hedefler
Çoğu YBÜ hastası için hedeflenen sedasyon düzeyi hafif sedasyon (RASS -2) veya sakin ve uyanık (RASS 0) durumudur. Bu, hastanın hem konforlu olmasını hem de gerektiğinde iletişim kurulabilmesini ve çevresine koopere olabilmesini sağlar.
Geliştiricileri: Richmond Ekibi
Richmond Ajitasyon-Sedasyon Skalası (RASS), 2002 yılında Virginia Commonwealth Üniversitesi (o zamanki adıyla Virginia Tıp Fakültesi) ve Richmond Veterans Affairs Tıp Merkezi'ndeki bir araştırma ekibi tarafından geliştirilmiştir. Bu ekibin liderliğini yoğun bakım hekimleri ve eczacılarından oluşan Dr. Curtis N. Sessler, Dr. Mark S. Grap ve Dr. Gretchen M. Brophy gibi isimler yapmıştır.
O dönemde, yoğun bakımda sedasyon düzeyini ölçmek için kullanılan birçok farklı skala vardı, ancak bunların çoğu karmaşıktı veya güvenilirlikleri tam olarak kanıtlanmamıştı. Richmond ekibinin amacı, hem hemşireler hem de hekimler tarafından yatak başında hızla uygulanabilecek, yüksek derecede güvenilir (inter-rater reliability) ve geçerli bir araç oluşturmaktı. Geliştirdikleri 3 adımlı basit prosedür ve net tanımlar sayesinde RASS, kısa sürede dünya çapındaki yoğun bakım ünitelerinde en yaygın kullanılan sedasyon değerlendirme skalası haline geldi ve deliryum değerlendirmesi (CAM-ICU) için de bir ön basamak olarak standartlaştı.
Literatür ve Kaynakça
RASS'ın geliştirilmesi, doğrulanması ve klinik uygulamadaki yeri hakkında bilgi veren bazı temel akademik kaynaklar aşağıda listelenmiştir.
- Sessler, C. N., Gosnell, M. S., Grap, M. J., et al. (2002). The Richmond Agitation-Sedation Scale: validity and reliability in adult intensive care unit patients. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine, 166(10), 1338-1344. - (RASS'ın ilk kez tanımlandığı ve yoğun bakım hastalarında geçerliliğinin ve güvenilirliğinin kanıtlandığı orijinal makale.)
- Ely, E. W., Truman, B., Shintani, A., et al. (2003). Monitoring sedation status over time in ICU patients: reliability and validity of the Richmond Agitation-Sedation Scale (RASS). JAMA, 289(22), 2983-2991. - (RASS'ın zaman içindeki güvenilirliğini ve CAM-ICU ile birlikte kullanımının geçerliliğini gösteren önemli bir çalışma.)
- Devlin, J. W., Skrobik, Y., Gélinas, C., et al. (2018). Clinical Practice Guidelines for the Prevention and Management of Pain, Agitation/Sedation, Delirium, Immobility, and Sleep Disruption in Adult Patients in the ICU. Critical Care Medicine, 46(9), e825-e873. - (Yoğun bakımda ağrı, ajitasyon ve sedasyon yönetimi için RASS gibi doğrulanmış ölçeklerin kullanımını şiddetle tavsiye eden temel PADIS kılavuzu.)
- Vincent, J. L., Shehabi, Y., Walsh, T. S., et al. (2015). Comfort and patient-centred care without excessive sedation: the eCASH concept. Intensive Care Medicine, 41(5), 962-971. - (Aşırı sedasyondan kaçınma ve hasta merkezli bakım kavramını tartışan, RASS gibi araçların önemini vurgulayan bir derleme.)
Feragatname: Bu skorlama sistemi, eğitimli sağlık profesyonelleri için bir karar destek aracıdır. Hastanın sedasyon veya ajitasyon tedavisi, sadece bu skora değil, hastanın altta yatan durumu, hemodinamik stabilitesi ve hekimin klinik yargısı gibi faktörler de göz önünde bulundurularak yapılmalıdır.